نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مریم ساجدی

کارشناس ارشد معارف قرآن، دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

گمان و یقین دو مفهوم متضاد هستند که در قرآن، هرکدام با الفاظ مستقل آمده‌اند؛ ولی لغت‌شناسان و مفسران بسیاری واژه ظن را دارای دو معنای متضاد شک و یقین دانسته‌اند. بسیاری از متکلمان و مفسران باورمندند که عقیده باید یقینی باشد و ظن در مسائل اعتقادی معتبر نیست و درنتیجه آیاتی که ظن به مسائل اعتقادی را مطرح کرده است حمل بر یقین کرده یا به تأویل برده‌‌اند و واژه ظن را از واژگان اضداد دانسته‌اند که دارای دو معنای ظن و یقین است.
   این پژوهش با بررسی کاربردهای واژه ظن در نزد عرب و در قرآن کریم و با توجه به قرائن درونی و بیرونی آیات دارای واژه ظن و اقوال مفسران ذیل هر آیه، به مطالعه و بررسی جهان‌بینی قرآن در مورد ظن پرداخته است؛ همچنین بررسی می‌کند که آیا این واژه در دو معنای متضاد گمان و یقین به‌کاررفته است یا بازگشت تمام کاربردهای قرآنی آن به معنای اصلی ظن، یعنی گمان است. افزون بر این، در این پژوهش آشکار می‌شود که کاربردهای واژه ظن در نزد عرب و در قرآن کریم قرینه‌ای بر حمل ظن بر یقین - در آیاتی که مفسران به معنای یقین تفسیر کرده‌اند - به دست نمی‌دهد و حمل آیات بر معنای غالب ظن، یعنی گمان در منطق قرآن، مانعی ندارد و چه‌بسا مطابق اصل ظهور و علم و حکمت باری‌تعالی است.

کلیدواژه‌ها

• معناشناسی الفاظ قرآن
• ظن در قرآن
• یقین در قرآن
• معنای حقیقی ظن
• معنای مجازی ظن

عنوان مقاله [English]

Semantic Analysis of “Zan” in the Holy Qur’an An Investigation on the Semantical Structure of Zan in the Holy Qur’an Concerning Whether it Affirms or Denies its Two Meanings (Conjecture and Certainty)

نویسنده [English]

• Maryam Sajedi

Master of Quranic Studies, Mofid University, Qom, Iran.

چکیده [English]

Having doubt or being certain is one of the basic matters of knowledge. Therefore the praise or the reproach of conjecture or surmise in the Holy Qur’an is a fundamental issue which leads to the reflection on the cognitive principles of knowledge.
Reviewing some verses of the Holy Qur’an may imply that following any surmise is reproached; therefore the cases in which the surmise of some believers is praised, should have an esoteric interpretation. Many theologians and interpreters believe the devotees should have firm beliefs and surmise is not valid in this regard. Therefore they interpret zan as certainty in the verses which praise the zan (surmise) of believers.
The verses which praise or reproach zan in the Holy Qur’an, their contextual clues and the words which are in the same semantic field are studied in this research, using the semantic methodology. Therefore the conceptualization and weltanschauung of the Holy Qur’an on admirable and non-admirable zan is discovered.
This research shows that the syntagmatic, paradigmatic and opposite vocabulary in the semantic field of zan do not provide any contextual clue for the interpretation of zan as certainty in the mentioned verses; there is no restraint to interpret zan according to its literal sense and it is rather compatible with the originality of the text, and God’s absolute knowledge and wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

• Qur’an and Semantics
• Qur’an’s Weltanschauung
• the Literal Meaning of Zan
• the Allegorical Meaning of Zan