نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
چکیده
بحث مبانی عرفان در مکتب اهل بیت(ع) از بررسی آیات قرآن و فهم مفسران عارف از این آیات جدا نیست که در سیر تاریخی خود در قالب بیان عارفان و مفسران عرفانی از این سخنان عرضه شده و در متون گوناگون عالمان نحله های دیگر جای گرفته است. اهمیت بررسی این مبانی، بدین جهت است که آیات و روایات دارای ابعاد گوناگونی است که این نحله از جهت دانش و زاویه دید خود از آن بهره برده و برداشت‌های متفاوتی متناسب با اهداف هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه کرده‌اند. از سوی دیگر این گرایش هرچند در بستر فرهنگ عمومی مسلمانان پدید آمد و عارفان برجسته آن، از اهل سنت بوده‌اند، اما در میان مؤلفان شیعه، رنگ و جلوه دیگری پیدا کرده و معارف بسیار غنی‌تری ارائه شده است؛ زیرا از آبشخور دیگری سیراب شده است. مهم‌ترین نکته این برجستگی، پشتیبانی آن به روایات و آموزه‌های اهل بیت است. حال اگر نظریه برخی شیعه‌شناسان را در نظر بگیریم که معتقدند منبع افکار و منشا معارف کامل شریعت اسلام، امامان شیعه هستند، یا جنبه باطنی اسلام را تشیع می‌دانند، اهمیت جایگاه اهل بیت و تأثیرگذاری آن در عرفان اسلامی و سخنان عارفان و مبانی فکری آنان به خوبی آشکار می‌شود. در این مقاله سعی شده، با مروری تاریخی از پیشینه این دانش در فرهنگ شیعه و بستر گرایش، به مبانی عرفان و مهم‌ترین آیات مورد توجه این عارفان اشاره شود .
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The foundations of mysticism in the doctrine of the Ahlul-Bayt (People of the House of the Prophet) (as) with relying on the mystical exegesis of the Qur’an
نویسنده [English]
- Seyed Muhammad Ali Ayazi
Assistant Professor, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University, Research Sciences Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The discussion of the principles of mysticism in the school of Ahl al-Bayt (AS) is not separated from the study of the verses of the Quran and the understanding of the mystic commentators of these verses, which in its historical course, in the form of the statement and sayings of mystics and mystical commentators has presented and it is found in various writings of the scholars of other schools and sects.
The importance of examining these foundations is due to the fact that Islamic verses and narratives have different dimensions which this school has benefited from it because of its knowledge and specific kind of attitude, and has had different perceptions proportional to ontological and anthropological objectives. On the other hand, though this tendency has emerged in the context of the general culture of Muslims and that its prominent mystics belonged to the Sunnis, but it has flourished among the Shi’a authors, and much richer knowledge has been presented by them because the sources of the knowledge of Shi’a is different. The most important point of this primacy is the reliance and dependence of the Shiite school on the traditions and teachings of the Ahlul-Bayt(as). Now, if we consider the view of some Shiaologists who believe that the source of the thought and the origin of the perfect teachings of Islam are the Twelve Shiite Imams (PBUT), or this point that they consider Shiite as mystical and inward dimension of Islam, the importance of supreme position of Ahlul-Bayt(as) and their influence on Islamic mysticism and the words of the mystics, as well as their intellectual foundations are well-manifested. In this paper, we have tried to point out the principles of mysticism and the most important verses addressed by these mystics through a historical overview of the background of this knowledge in Shiite culture and the context of its orientation.
کلیدواژه‌ها [English]
- fundamentals of mysticism
- mystical exegesis
- Ahl al-Bayt(as) mysticism
- theoretical mysticism
- practical mysticism
- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ابن جزری، محمد بن محمد، النشر فی القراءات العشر، تحقیق: علی محمد الصباغ، قاهره، المکتبه التجاریه، بی تا.
- ابن سینا، الاشارات و التنبیهات، بیروت، مؤسسه النعمان، 1371.
- آمدی، عبدالواحدبن‌محمد، غررالحکم‌ودرالکلم، مترجم و شارح: هاشم رسولی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی۱۳۷۷.
- ابن عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیه، دار الطباعة المصریه، بی تا.
- ابن عربی، محمدابن علی، تفسیر ابن عربی، دار الصادر، بی تا.
- آشتیانی، جلال الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، امیر کبیر، 1370.
- آملی حیدر بن علی، تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تاویل کتاب الله العزیز المحکم، وزاره الثقافه و الارشاد و الاسلامی، مؤسسه الطباعه و النشر، 1372، ۱۴۱۴.
- آتش، سلیمان، مکتب تفسیر اشاری، ترجمه توفیق سبحانی، تهران، دفتر نشر دانشگاهی، 1380ش.
- استر آبادی، محمد بن قاسم، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)، تحقیق: محمد باقر ابطحی، قم، موسسه امام مهدی(ع)، چ اول، 1409ق.
- استیس، عرفان و فلسفه، ترجمه: بهاء الدین خرمشاهی. تهران، نشر دانشگاهی، 1368ش.
- اصفهانی، ابونعیم: حیله الاولیاء، ج 1 ص 65، قاهره، 1351 هـ ق.
- آلوسی، محمود، روح المعانی، بیروت، دارالفکر، ط 1، 1414ق.
- ایازی، سید محمد علی، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385ش.
- ایازی، سید محمد علی، سیر تطور تفاسیر شیعه، رشت، کتاب مبین، ویرایش سوم، 1382ش.
- ---------------، فقه پژوهی قرآنی، قم، بوستان کتاب، 1381ش.
- --------------، ملاکات احکام و روش استکشاف آن، قم، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ 1382.
- --------------، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران، سازمان چ وزارت ارشاد، ط 1، 1373ش.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثت، 1370ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تحقیق: مؤسسه آل‌البیت، قم، مؤسسه آل البیت، 1415ق.
- خمینی، روح الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373ش.
- -----------، شرح چهل حدیث، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، 1381 .
- -----------، شرح دعای سحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ط 1، 1374ش.
- -----------، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378ش.
- -----------، آداب الصلاه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ط 4، 1373ش.
- رومی، جلال الدین، مثنوی معنوی، تهران، انتشارات هرمس، 1380ش.
- زمخشری، جارالله محمود بن عمر، تفسیر کشاف، قم ادب الحوزه، افست از چ بیروت، دارالکتب العربی، بی تا.
- سُلمی، محمد بن حسین، حقائق التفسیر، تحقیق سید عمران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ط1، 1421ق.
- سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، انتشارات رضی، ط 1، 1382ش.
- شیرازی، صدرالدین، محمد ابن ابراهیم، تفسیرالقرآن الکریم، بیدار، 1373.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، توحید، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی، افست از نشر صدوق بی تا.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ط 3، 1393ق.
- غراب، محمود، محمود، رحمه من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن من کلام الشیخ الاکبر محی الدین، دمشق، بی نا، 1405ق.
- قشیری، الرساله القشیریه، بیروت، داراحیاء التراث العربی بی تا .
- کاشانی، عبدالرزاق، اصطلاحات الصوفیه، قم، انتشارات بیدار بی تا .
- کلینی الرازی ابو جعفر محمد بن یعقوب (م 328)، الکافی، تصحیح علی اکبر الغفاری، بیروت، دارصعب، دار التعارف.
- گلدتسیهر، ایگناتس، مذاهب التفسیر الاسلامی، دار اقرأ، ۱۳۶۰.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، جاودان، 1362.
- محسن، عبدالحمید، تطور تفسیر القرآن، بغداد، وزاره التعلیم العالی، جامعه بغداد، 1989م.
- میبدی، رشید الدین: کشف‌الاسرار وعده الابرار، تهران، امیر کبیر، چ سوم، 1362ش.
- نویا، پل، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه: اسماعیل سعادت، مرکز نشر دانشگاهی
)
ارسال نظر در مورد این مقاله